Hechting en borstvoeding bij adoptie

Geestelijke gezondheid, hechting en borstvoeding: implicaties voor geadopteerde kinderen en hun moeders
door Karleen D. Gribble

Samenvatting door Janet Komduur van het artikel: Mental health, attachment and breastfeeding: implications for adopted children and their mothers, International Breastfeeding Journal.

Dit overzichtsartikel gaat over het geven van borstvoeding aan geadopteerde kinderen. Het toont aan dat dit een belangrijke rol kan spelen in het bevorderen van de relatie tussen kind en moeder. Vooral als het onderdeel uit maakt van een Attachment Parenting benadering.

Waarde van borstvoeding, afgezien van de voedingswaarde

Borstvoeding heeft een kalmerende en pijnstillende werking op kinderen, door:

· Aandacht op de mond (zuigen) zodat invloeden van buitenaf verminderd worden
· Zuigen en absorptie van vetten in de darmen zorgen voor vrijkomen van cholecystokinine, wat zorgt voor ontspanning en pijnstilling
· De zoete smaak van melk zorgt voor het vrijkomen van opioiden die de waarneming van pijn verminderen
· Huid op huid contact stabiliseert glucoseniveaus in het bloed, lichaamstemperatuur en ademhaling, reduceert de afgifte van stresshormonen en reguleert de bloeddruk
· Intiem sociaal contact zorgt voor afgifte van het anti-stress hormoon oxytocine.

Op moeders heeft het werking door de afgifte van de hormonen:

· Oxytocine, door huidcontact en zuigen aan de borst, wat ontspannend werkt, zorgt dat de toeschietreflex werkt, en waarschijnlijk ook moederliefde verder ontwikkeld wordt
· Prolactine, door tepelstimulatie, wat zorgt voor melkproductie, (in ieder geval bij dieren) moedergedrag stimuleert en verdovend en stressverlagend werkt
· Cholecystokinine, komt vrij uit het darmstelsel van moeders en werkt net als bij de baby als verdovend en ontspannend middel, en zorgt ook voor moedergedrag bij dieren.

Door deze hormonen en andere effecten van borstvoeding wordt het gedrag van moeders meer responsief, verzorgend, minder gestresst en socialer.

Ervaringen van kinderen die voor adoptie worden afgestaan

Verlies van de biologische moeder, dit geeft hoe dan ook stress.
Institutionalisering, mogelijk gebrek aan warmte, koelte, ruimte, speelgoed, voeding. Meestal veel kinderen per verzorger en veel verschillende verzorgers, weinig individuele aandacht. Hierdoor vaak ontwikkelingsachterstanden, taalachterstanden en hechtingsproblemen. Zonder responsieve verzorger ontstaan problemen in de hersenontwikkeling. Soms ook nog lange ziekenhuisopnames erbij waarbij nog meer psychische verwaarlozing ontstaat.
Soms plaatsing in verschillende pleeggezinnen, waardoor het kind de ervaring heeft dat relaties steeds maar mislukken. Soms verwaarlozing of mishandeling bij biologische ouders. Moeite met vertrouwen en opbouwen van gezonde relaties.

Hoe relatietrauma’s de ontwikkeling van latere relaties beïnvloeden

Het belang van hechten:

Normaal gesproken worden behoeften van een baby herhaaldelijk bevredigd (hechtingscyclus), zodat telkens minder angst en meer ontspanning ontstaat. Deze eerste relatie vormt een basis van waaruit een kind zichzelf, anderen en de wereld om hem heen onderzoekt. Ze hebben een gezond beeld van relaties, zichzelf en de wereld.

Mishandeling, verwaarlozing en/of institutionalisering zorgen over het algemeen voor een verbroken hechtingscyclus. Dit geeft herhalende, langdurige en chronische traumatische stress en een negatief beeld van de wereld (onvoorspelbaar en vijandig), relaties (geen vertrouwen), het zelf (geen waarde). Dit kan leiden tot een levenslang probleem met het voelen van empathie, vertrouwen en het ontwikkelen van relaties.

Welk gedrag kunnen kinderen hierdoor vertonen:

Zelfbescherming tegen nog meer pijn, door o.a. ten toon spreiden van affectie voor iedereen (behalve de adoptiemoeder), vermijden van aanraking of oogcontact, proberen relaties te controleren, vroegtijdige onafhankelijkheid en weerstand tegen koestering.
De plaatsing in een adoptiegezin is een heel stressvolle periode voor een kind. Zeker als het al zo beschadigd is. Het is van levensbelang voor een kind om te hechten, zodat het kan helen en groeien.

De initiatie van borstvoeding

Het is niet te verwachten dat geadopteerde kinderen zomaar zullen willen beginnen met borstvoeding bij de adoptiemoeder. Het idee moet langzaam worden geïntroduceerd, terwijl vertrouwen en hechting worden opgebouwd. Het opbouwen gebeurt het best door veel huidcontact, veel dragen, massage, samen slapen, samen baden, voeden uit de hand en responsieve verzorging. Dit alles met respect voor het tempo van het kind dat misschien meer afstand wil, nog geen vertrouwen heeft. Zachte aandrang. Het kan helpen plaatjes of levende voorbeelden te laten zien van kinderen die borstvoeding krijgen en de borst regelmatig aan te bieden. Ook het langzaam veranderen van de flesvoeding zodat het steeds meer gaat lijken op borstvoeding kan helpen. Het kan enige maanden tot een jaar duren tot het kind toe is aan een borstvoedingsrelatie met de adoptiemoeder. Over het algemeen zijn ze daarna juist extra gretig.

Kinderen die op borstvoeding aandringen

Soms dringt een adoptiekind juist zelf aan op borstvoeding van de adoptiemoeder. Dit kan voorkomen bij kinderen van 0 tot zelfs ouder dan 10 jaar. Soms hebben ze ervaring met borstvoeding bij hun moeder, soms is het “innerlijk weten”. Het kan ook regressie zijn door de stress van de plaatsing. Moeders zijn vaak verbaasd over dit gedrag.

De impact van borstvoeding

Voor kinderen: troost, ontspanning (iets wat soms moeilijk is voor adoptiekinderen), pijnstilling (belangrijk voor zieke of verslaafd geboren kinderen), het afronden van de hechtingscyclus, manier om rust te vinden, zichzelf te “herpakken”, manier om in slaap te komen (wat ook problematisch kan zijn voor adoptiekinderen). Borstvoeding geven staat symbool voor een wederzijdse, harmonieuze, relatie, met vertrouwen, emotionele nabijheid en huidcontact. Het geven van borstvoeding aan een kind dat erom vraagt (ook al is het maar enkele keren) demonstreert aan het kind dat het fysiek geaccepteerd wordt door de moeder. Ze kunnen zo soms hun kwetsbaarheid kwijt en rouwen over het verlies van hun moeder. Het tegemoet komen aan de behoefte is ten voordele van het kind. Het geven van borstvoeding is een manier om in te halen wat vroeger gemist is (sociale communicatie over en weer, aanraking, oogcontact, etc.). Dit zou goed kunnen zijn voor de hersenontwikkeling (de rechter hersenhelft heeft te maken met relatievorming) en helpen bij het helen na een traumatisch verleden.

Voor moeders: connectie met het kind, opwekken van moedergevoelens/gedrag, in een stressvolle tijd die de periode na de plaatsing van kinderen (met soms ingewikkeld gedrag) is. Vermindering van stress, opbouwen zelfvertrouwen, hechting. Ook het werken naar borstvoeding toe kan helpen bij het opbouwen van een relatie.

Het opbouwen van een borstvoedingsrelatie is eigenlijk hetzelfde als het opbouwen van vertrouwen, hechting. Als de borstvoeding uiteindelijk lukt zegt dat veel over hoe het met het kind gaat en met de band tussen moeder en kind.

Hierna worden in het oorspronkelijke artikel een aantal indrukwekkende cases beschreven van geadopteerde kinderen.

Beperkingen

Natuurlijk is borstvoeding geen wondermiddel, alleen een hulpmiddel. Soms zijn kinderen te erg beschadigd. Soms is de beschadiging ook niet te herstellen door een uiteindelijk wel goed gevormde hechting met de adoptiefouders. Maar de hechting geeft wel de beste kansen, ondanks eventuele beschadiging. Borstvoeding is hier een gereedschap, dat samen met AP gebruikt kan worden. Niet alle adoptiemoeders zullen zich er echter prettig bij voelen.

Voor hulpverleners

Ondersteuning, bemoediging en voorlichting voor moeders. Moeders (vooral onvruchtbare) kunnen het moeilijk hebben met de initiële afwijzing van hun adoptiekinderen. Wijzen op AP- en borstvoedings-netwerken, omdat AP niet onze culturele norm is.
Borstvoeding wordt soms wel gebruikt bij tot wel 10 jaar oude kinderen, maar zijn vaak emotioneel jonger. Niet volgens westerse normen, dus voorzichtig zijn met wie je het vertelt als het kind ouder dan drie is. Pleegouders wordt aangeraden borstvoeding te overwegen als het kind langer dan 6 maanden bij de moeder is, maar misschien eerst overleggen met instanties.

Borstvoeding en weerstand

Natuurlijk is borstvoeding ook gewoon het gezondst, zeker voor adoptiekinderen, wegens stress, weerstand en verandering van omgeving, zeker als het naar een ander land gaat.

Bron:

Mental health, attachment and breastfeeding: impliations for adopted children and their mothers
Karleen D. Gribble
School of Nursing, Family and Community Health, Locked Bag 1797, Penrith South DC, NSW, 1797, Australia

International Breastfeeding Journal 2006, 1:5     doi:10.1186/1746-4358-1-5

Het volledige artikel staat op: http://www.internationalbreastfeedingjournal.com/content/1/1/5

Meer lezen?

Borstvoeding op gang brengen nadat je bent gestopt, oftewel relactatie.
Als je borsten gestimuleerd worden, gaan ze melk maken. Dat gebeurt zelfs als je niet eerder zwanger ben geweest.
www.borstvoeding.com/aanverwant/relactatie/

Borstvoeding geven aan je geadopteerde baby
www.borstvoeding.com/aanverwant/adoptie/

Eerder verschenen in Nieuwsbrief natuurlijk Ouderschap nr 16, 2006