Raising your spirited child – Mary Sheedy Kurcinka

Boekbespreking
Bernadette van Zuidam

Soms denk ik wel eens dat er twee verschillende aanleidingen zijn om met natuurlijk ouderschap te beginnen: als eerste uit overtuiging, met resultaat kinderen die alle verwachtingen waarmaken. Gelukkig en goed gehecht, stabiel in emoties en sociale interactie, luisteren respectvol naar wat hun ouders zeggen en doen wat er wordt verwacht van ze, zeker van zichzelf en toch flexibel.

En als tweede de ouders die samen slapen, borstvoeding en dragen als overlevingstactiek inzetten: omdat hun kind erom vraagt! Als ouder kan je niet anders, want je kind is vasthoudender en heeft meer energie dan jij en je partner bij elkaar. Traditionele ideeën die je van tevoren had over opvoeden en de invloed die je hebt als ouders worden een voor een afgebroken. Er ontspint zich plotseling een langdurige driftbui over de foute kleur van het randje van de pannenkoeken die je met zorg hebt gebakken. En de nieuwe sokken gaan niet aan omdat er een pluisje jeukt aan z’n voet en hij stort al in bij de gedachte aan het kerstdiner bij oma.

Over dit soort temperamentvolle kinderen, kinderen die snel opgezadeld worden met negatieve labels als grillig, moeilijk, koppig, zeurderig en lastig gaat het boek ‘Raising your spirited child’. Zoals schrijfster Mary Kurcinka samenvat: het kind dat meer is. Intenser, gevoeliger, scherpzinniger (in waarneming), hardnekkiger volhoudend, en vaak ook energieker. Extremer op allerlei gebieden. Het fijne van dit boek is dat de labels die deze kinderen vaak krijgen opgezadeld worden omgebogen naar een positieve kant. Het zijn gewoon kinderen met pit !

Het boek is gebaseerd op bekend onderzoek naar kenmerken van temperament door Stella Chess en Alexander Thomas. Temperament is de voorkeursmanier waarop een kind van nature reageert, de eerste reactie op de wereld om hem heen. ‘Spirited’ kinderen scoren bijzonder hoog op meerdere kenmerken. De gebruikelijke adviezen die worden gegeven zoals ‘gedrag negeren’ werken zelden bij deze kinderen, vandaar dat Kurcinka met heel specifieke tips komt bij elk kenmerk en rijkelijk strooit met voorbeelden uit haar workshops.

De kenmerken

De eerste vijf kenmerken zijn sterk bij vrijwel alle ‘spirited kinderen. Achter het kenmerk staat een eerste aanzet hoe er mee om te gaan.

1 intensiteit: sterke reacties afzwakken, kalmeren
2 vasthoudendheid: kies je strijdpunten zorgvuldig
3 (over)gevoeligheid: begrijp hoe ze zich voelen
4 opmerkzaamheid: help ze instructies te horen
5 aanpassingsvermogen: maak overgangen gemakkelijker.

Dan zijn er vier bonuskenmerken, die niet altijd duidelijk aanwezig zijn.

6 regelmaat: leer voorspellen, anticiperen, ontwikkel routines en wees dan flexibel
7 energie: beweging in veilige omgeving
8 eerste reactie: help voorbereiden, geef tijd
9 humeur: minder haasten, leer optimisme en beleefd nee zeggen. Temperament is geen excuus voor slecht gedrag.

Verder is er een belangrijk onderscheid in hoe kinderen -en volwassenen- met hun energie omgaan: extravert of introvert . Een extravert persoon haalt energie uit het omgaan met mensen en een introvert juist uit het zich terug trekken.

In het hoofdstuk over driftbuien staan waardevolle tips hoe hier mee om te gaan. Bij ‘spirited’ kinderen gaat het er zelden om dat ze persé iets willen wat niet kan of mag. Vaak zijn ze overvoerd of overprikkeld wat betreft hun mogelijkheden om iets aan te kunnen, hun emoties lopen letterlijk over.

Strategieën van aanpak zijn vaak gebaseerd op het voorspellen en voorkomen van intense (emotionele) reacties, drift- en huilbuien. In het kort:

1 voorspel de struikelblokken
2 analyseer welke kenmerken van temperament er bij betrokken zijn
3 identificeer de ‘triggers’ – wat veroorzaakt het moeilijke gedrag
4 ontwikkel succesvolle strategieën

Niet elke explosie is te voorkomen, om het motto van het boek aan te halen: het hoeft niet perfect te gaan, als er maar vooruitgang in zit.

De kern van het boek is om je kind van de sterke kant te bekijken. Plak er eens een ander etiketje op, het is niet veeleisend, het heeft strenge normen, het is niet onvoorspelbaar maar flexibel, niet koppig maar assertief, niet snel afgeleid, juist uiterst opmerkzaam. Focus op de positieve kanten, bij volwassenen worden deze eigenschappen juist gewaardeerd.

Voor wie is dit boek? Dit boek gaat niet in de eerste plaats over kinderen met ADHD, hoewel hun ouders er wel veel aan zullen hebben. Eigenlijk is het voor elke ouder die zit te worstelen met zogenaamd moeilijk gedrag, vooral voorbij de babytijd. Ook al is dat gedrag maar tijdelijk, je zal hier een schat aan ervaringen en tips vinden om machtsstrijd te voorkomen of om te buigen.

‘Raising your spirited child’ lijkt op het eerst gezicht geen standaard boek over natuurlijk ouderschap. Maar Kurcinka gaat er zeker niet tegen in, ze noemt bijvoorbeeld samen slapen als een van de tactieken bij slaapproblemen. Het sterkst is haar oog voor het kind, de behoeften en (on)mogelijkheden in verband met temperament en het met liefde begeleiden. Een heel kindvriendelijke benadering in de beste traditie van natuurlijk ouderschap.

Kurcinka noemt het in het voorbijgaan: er kunnen altijd ook andere oorzaken zijn van voortdurend intens of negatief gedrag. Ik denk hierbij aan bijvoorbeeld niet herkende allergieën, depressie, hoogbegaafdheid en neurologische afwijkingen. In zo’n geval kan natuurlijk professionele hulp nodig zijn.

Is dit boek met een uitstekende theoretische diepgang al heel praktisch ingericht, in het bijbehorende werkboek is het helemaal alsof je persoonlijk aan een workshop deelneemt. Het ‘Raising your spirited child workbook’ is ook goed afzonderlijk te gebruiken en er staan nog meer concrete voorbeelden in.
Nu nog een Nederlandse vertaling…

Eerder verschenen in Nieuwsbrief Natuurlijk Ouderschap 3, 2000