Tien alternatieven voor straf

– Jan Hunt

Veel ouders weten dat fysieke straf schadelijke gevolgen heeft. Ze weten dat een mep, een klap of een tik op de bips het kind gewelddadig gedrag aanleert, zijn zelfvertrouwen ondermijnt, woede creëert, het leren bemoeilijkt en de relatie tussen ouder en kind beschadigt.

Maar met weten wat je niet moet doen ben je er nog niet. Ouders die straf willen vermijden vragen zich af wat ze er voor in de plaats kunnen zetten. Helaas bevelen veel opvoedkundige boeken en artikelen in tijdschriften ‘alternatieven’ aan die bij nader inzien gewoon andere manieren van straffen zijn. Hieronder vallen ook de zogenaamde ‘logische’ consequenties, time-out en het onthouden van privileges.

Al deze methoden hebben veel gemeen met fysieke straf, en hebben dezelfde boodschap: de ouder is niet geïnteresseerd in de onderliggende behoefte achter het ongewenste gedrag en is bereid misbruik te maken van zijn macht en het verschil in lichamelijke kracht . Ze vertellen het kind dat de mensen die hij vertrouwt en waar hij van houdt hem pijn willen doen. Die boodschap maakt een kind ‘gek’, omdat het zo ver af staat van zijn intuïtieve begrip van hoe liefde er uit zou moeten zien. Ten slotte missen deze benaderingen de beste gelegenheid voor het kind om te leren, omdat hij zich erdoor terugtrekt in wraakfantasieën, en zich niet kan richten op wat er werkelijk aan de hand is. Echte alternatieven voor straf helpen een kind te leren op een gezonde manier. Er is geen groter genoegen dan een kind toe te staan om ons te leren wat liefde is.

Hier zijn tien alternatieven die het kind alleen positieve, liefdevolle boodschappen geven:

1. Voorkom ongewenst gedrag door aan de behoeften van je kind tegemoet te komen als hij deze voor het eerst laat zien. Dat is wellicht de beste benadering. Het voorkomt niet alleen ongewenst gedrag, maar laat het kind ook zien dat je echt om haar geeft. Als er aan haar huidige behoeften wordt voldaan, is ze vrij om naar de volgende leerfase te gaan.

2. Zorg voor een veilige kindvriendelijke omgeving. Het heeft niet veel zin om waardevolle spullen in de buurt van een dreumes neer te zetten, als ze ook weggehouden kunnen worden tot het kind oud genoeg is om er voorzichtig mee om te kunnen gaan. Zorg bij oudere kinderen voor genoeg gelegenheid om actief te spelen.

3. Pas de gouden regel toe. Denk na over hoe jij behandeld zou willen worden als je je in dezelfde omstandigheden zou bevinden, en behandel je kind op dezelfde manier. Een mens is een mens ongeacht de leeftijd.

4. Laat zien dat je de gevoelens van je kind erkent. Ook al lijkt zijn gedrag niet logisch, de onderliggende gevoelens en behoeften zijn echt en dienen serieus genomen te worden. Als je zoiets zegt als: ”je ziet er verdrietig uit”, laat je zien dat je geeft om zijn behoeften en gevoelens.

5. Bevestig de gevoelens van je kind, zodat het weet dat je ze begrijpt en erom geeft. Dat hij geaccepteerd wordt om wat dan ook voor gevoelens te hebben, en dat hij nooit afgewezen zal worden vanwege het hebben van bepaalde gevoelens. “Dat vond ik ook eng.”

6. Kom aan de behoefte tegemoet die leidde tot het gedrag. Als we uiterlijk gedrag bestraffen, komt de ontkende behoefte op andere manieren naar buiten, tot er tenslotte aan tegemoet is gekomen. Je zou bijvoorbeeld kunnen zeggen: “voel je je verdrietig omdat je vriend is verhuisd?”.

7. Sta aan de kant van je kind. Indien mogelijk, probeer een oplossing te vinden die met ieders behoeften rekening houdt. Overweeg een cursus in geweldloze communicatie *, om conflictoplossende technieken te leren.

8. Verzeker je kind ervan dat hij gewaardeerd wordt en dat je van hem houdt. Zogenaamd slecht gedrag is vaak een poging van het kind om haar behoeften aan meer aandacht en liefde te tonen, op de beste manier die ze op dat moment kent. Als ze dat op een meer volwassen manier zou kunnen, zou ze dat doen. “Zullen we samen een boek lezen zodat we wat tijd met elkaar doorbrengen?”.

9. Zorg voor positieve alternatieve ervaringen en productieve activiteiten. Geef tekenspullen, lees een verhaaltje, zet een bak water neer of ga een wandeling maken. Dat kan de aandacht wegleiden van een situatie die te veel stress oproept om op dat moment op te kunnen lossen. “Laten we gaan kleien!”.

10. Vraag jezelf: zal ik hier later lachend op terug kijken? Als dat zo is, waarom dan nu niet lachen? Zoek een manier om de herinnering te maken die je later wilt hebben als je op deze dag terugkijkt.

Op bovengenoemde manieren hebben we de meest kans op de echt gemeende medewerking die we zoeken. Maar onze grootste beloning zal een levenslange wederzijdse liefdevolle vertrouwensband zijn met ons kind.

* Noot:

‘Opvoeden in vertrouwen – opvoeden zonder straffen en belonen’ – Justine Mol
Website: www.justinemol.nl

Eerder verschenen in Nieuwsbrief Natuurlijk Ouderschap 6, 2001