Veiligheid van borstvoeding geven tijdens zwangerschap

door Hilary Dervin Flower, MA

Ben je van plan om zwanger te worden van je tweede kind, maar geef je nog steeds met plezier borstvoeding aan je eerste kind? Of misschien geef je borstvoeding aan een kind dat bovenop een trappelende zwangere buik ligt? Als dat zo is ben je niet de enige. In tegendeel. Bij een onderzoek aan 179 moeders die ten minste zes maanden borstvoeding hadden gegeven, had 61 % ook borstvoeding gegeven tijdens de volgende zwangerschap (1). Van deze groep gaf 38 % na de bevalling zowel het oudere kind als de nieuwe baby borstvoeding, een verschijnsel dat ook wel “tandemvoeden” wordt genoemd.

Voor het oudste kind kan het voortzetten van de borstvoeding helpen bij het wennen aan de komst van de nieuwe baby. Bovendien is het geven van borstvoeding een heel ontspannende manier om voor een jong kind te zorgen terwijl je zwanger bent.

Als je overweegt of het een goed idee is om deze overlappende borstvoedingsperiode te hanteren, moet je rekening houden met het feit dat een zwangere rust nodig heeft, in gewicht moet toenemen en over het algemeen goed op haarzelf moet letten. Je moet er rekening mee houden dat borstvoeding geven voor veel moeders pijnlijk of irriterend kan zijn in een gedeelte van de zwangerschap of tijdens de hele zwangerschap. Sommige moeders spenen om deze reden hun kind. Halverwege de zwangerschap neemt de hoeveelheid melk ook af. Sommige kinderen spenen zichzelf om die reden, anderen lijkt het niet uit te maken.

Een andere zorg die overwogen moet worden is het feit dat het geven van borstvoeding samentrekkingen van de baarmoeder veroorzaakt. Zou borstvoeding daardoor een miskraam of vroeggeboorte kunnen veroorzaken? Ik heb de wetenschappelijke literatuur doorgespit en meer dan 200 moeders geïnterviewd om gegevens te verzamelen, zodat moeders een zo geïnformeerd en gebalanceerd mogelijke beslissing over deze belangrijke veiligheidskwestie kunnen nemen. Deze vraag had mijn eerste prioriteit terwijl ik onderzoek deed voor mijn nieuwe boek Adventures in Tandem Nursing: Breastfeeding during Pregnancy and Beyond, gepubliceerd in juli 2003 door La Leche League International. Hier volgen in het kort mijn bevindingen.

Borstvoeding en contracties

Het stimuleren van een tepel zorgt voor de afgifte van het hormoon oxytocine in het bloed. Oxytocine is belangrijk voor het geven van borstvoeding omdat het de chemische boodschapper is die het borstweefsel de opdracht geeft zich samen te trekken en melk af te geven (de toeschietreflex). Oxytocine geeft ook aan het baarmoederweefsel de opdracht zich samen te trekken. Alle vrouwen hebben deze samentrekkingen van de baarmoeder tijdens het zogen, maar ze zijn meestal niet sterk genoeg om waar te nemen. Als een vrouw is uitgerekend voor de bevalling wordt tepelstimulatie soms ook gebruikt om te zorgen dat de baarmoedermond rijpt. Tijdens de bevalling kan tepelstimulatie ook gebruikt worden om het proces te bespoedigen. Het zogen na de bevalling is ook een efficiënte manier om de baarmoeder zich te laten samentrekken tot haar oorspronkelijke formaat.

Als je deze feiten op een rijtje zet lijkt het logisch dat het geven van borstvoeding een vroegtijdige bevalling zou kunnen veroorzaken. Deze vraag verdient medisch onderzoek en het is belangrijk in de gaten te houden dat over deze precieze vraag op dit moment nog geen gecontroleerd onderzoek is gedaan. Tegelijkertijd suggereren eerste indrukken van algemenere onderzoeken dat het geven van borstvoeding en normale zwangerschappen heel goed samengaan. In een onderzoek van Sherril Moscona in 1993 aan 57 moeders uit Californië die borstvoeding gaven tijdens zwangerschap concludeerde ze dat dit geen duidelijke negatieve gevolgen had voor de zwangerschap (2). Er zijn ook ontelbaar veel verhalen van moeders die borstvoeding gaven tijdens hun zwangerschap en het leven gaven aan gezonde, voldragen, kindjes. Natuurlijk zijn niet alle zwangerschappen voorbestemd om voldragen te worden zoals we hopen, ongeacht of de moeder borstvoeding geeft of niet, en dus hebben ook zogende moeders hun aandeel in vroeggeboortes en miskramen.

De meeste moeders merken de contracties van de baarmoeder niet tijdens het zogen, zelfs tijdens een zwangerschap (93 % in het onderzoek van Moscona (3)). Wat interessant is, is dat zelfs diegenen wel intense zoogcontracties waarnemen, vaak voelen dat die contracties snel na het voeden stoppen (4). Net als Braxton-Hicks contracties (oefenweeën), komen zoogcontracties gewoonlijk voor zonder de zwangerschap te verstoren. Hoe zou dit kunnen werken? De wetenschappelijke literatuur heeft hier veel over te melden.

Tekenen van vroege weeënactiviteit

Denk er aan om snel contact te zoeken met je verloskundige of andere zorgverlener als je een van de mogelijke waarschuwingstekenen ervaart:

-vier of meer baarmoeder contracties in een uur – de hele baarmoeder is strak, hard, “als een bal” opgerold bij aanraking; kan maar hoeft niet pijnlijk te zijn
-lage rugpijn
-druk in het bekken
-krampen (zoals bij menstruatie)
-toegenomen vaginale afscheiding, die eventueel slijm, bloed of water bevat

Als deze tekenen zich voordoen (of als je je zorgen maakt over enige samentrekkingen) tijdens een borstvoedingssessie, stop dan met de voeding. Het is belangrijk om te weten dat borstvoeding samentrekkingen kan veroorzaken en, zoals Braxton-Hicks, deze samentrekkingen niet automatisch betekenen dan de bevalling gaat beginnen.

Als je bent gestopt met borstvoeden – of op een bepaald moment niet aan het voeden was – en je hebt nog steeds of denkt dat je nog steeds meer dan twee of drie contracties per uur hebt, doe dan het volgende:

1) Neem de tijd op hoe vaak een wee begint en hoe lang een duurt.
2) Leeg je blaas.
3) Drink een groot glas water (uitdroging kan soms tot weeënactiviteit leiden).
4) Ga op je linkerzij liggen, of met je voeten omhoog, ontspan je bewust. En nogmaals, als je hierna ondervind dat je vier of meer samentrekkingen per uur hebt, bel je verloskundige of andere begeleider bij je zwangerschap.

De goedbeschermde baarmoeder

Het idee van vroeggeboorte, op gang gebracht door borstvoeding, ontspringt voor een groot gedeelte uit een onvolledig begrip van de relatie tussen tepelstimulatie, oxytocine en zwangerschap.

Het eerste feit dat vrij onbekend is, is dat er tijdens zwangerschap minder oxytocine vrijkomt bij tepelstimulatie, dan bij een niet-zwangere (5).

Maar het belangrijkste voor het begrijpen van wat er gebeurt bij het zogen tijdens zwangerschap is de baarmoeder zelf. In tegenstelling tot wat mensen denken reageert de baarmoeder niet gedurende de hele zwangerschap als een marionet op de hoeveelheid oxytocine in het bloed. Zelfs een hoge dosis synthetisch oxytocine (pitocine) heeft weinig kans een bevalling op gang te brengen voordat een zwangerschap is uitgedragen (6).

Integendeel, de baarmoeder moet zich actief voorbereiden voordat de bevalling op gang kan komen. Je zou kunnen zeggen dat de baarmoeder twee verschillende staten kent: de rustige koesterstaat en de actieve bevalstaat. Deze toestanden maken een groot verschil in hoe de baarmoeder reageert op oxytocine en naar zich laat raden, ook op het zogen. Terwijl de baby groeit, is de baarmoeder uitgerust met een gedempte reactie op oxytocine. Maar als ze klaar is voor de bevalling hebben de voorbereidingen van het lichaam de baarmoeder getransformeerd tot een orgaan dat intens reageert op oxytocine.

Veel discussies over zogen tijdens zwangerschap gaan noemen de zogenaamde oxytocine-receptoren, de baarmoedercellen die de aanwezigheid van oxytocine waarnemen en een contractie veroorzaken. Deze cellen zijn schaars tot 38 weken in de zwangerschap en gaan na die tijd geleidelijk omhoog. Nadat de bevalling begonnen is wordt hun aantal 300 keer zo hoog (7). De relatieve schaarsheid van deze cellen is een van de manieren waarop de baarmoeder in zijn koesterstand blijft tijdens de zwangerschap, maar niet de enige.

Als we nauwkeuriger kijken naar de moleculaire biologie van de zwangere baarmoeder zien we nog meer manieren om in de rustige koesterstaat te blijven. Om sterk op de oxytocine te kunnen reageren hebben de oxytocine-receptoren de hulp nodig van speciale eiwitten, de zogenaamde overdrachtsstoffen. De afwezigheid van deze eiwitten houden de baarmoeder in de ruststaat, relatief ongevoelig voor oxytocine, zelf als het aantal oxytocine-receptoren hoog is. Bovendien staan natuurlijke oxytocine-blokkeerders, voornamelijk progesteron, tussen oxytocine en zijn receptor tijdens de zwangerschap (8,9,10).

Omdat 1) de oxytocine-receptoren dus schaars zijn, 2) de overdrachtsstoffen schaars zijn en 3) de receptoren versperd zijn door progesteron en andere oxytocine-blokkeerders, kan alleen de aanwezigheid van oxytocine geen bevalling op gang brengen. De baarmoeder is in koesterstaat, goed beschermd tegen vroegtijdige bevalling (4).

Een gebalanceerde benadering

Of het geven van borstvoeding het risico op vroeggeboorte of miskraam bij een zwangere vrouw kan verhogen kan alleen precies bepaald worden door direct medisch onderzoek. Maar, zoals boven beschreven, geven de reeds bestaande onderzoeksresultaten ons al duidelijke redenen om te twijfelen aan de mogelijkheid dat het geven van borstvoeding een bevalling kan induceren als het lichaam zich verder nog niet op een bevalling heeft voorbereid. Nu steeds meer mensen werkzaam in de gezondheidszorg ervaring opdoen op dit gebied, beweren steeds meer welgerespecteerde bronnen (inclusief Ina May Gaskin, LM (4), The American Academy of Family Physicians (11), en Ruth Lawrence, arts, in Breastfeeding: A Guide for the Medical Profession (12)), dat het geven van borstvoeding veilig is tijdens een gezonde zwangerschap.
Bij gecompliceerde zwangerschappen zijn altijd meer ingewikkelde beslissingen nodig, maar in veel gevallen kan het spenen van het oudere kind vermeden worden. Ik heb gecorrespondeerd met veel moeders die gevoed hebben tijdens risicovolle zwangerschappen, waarbij zelfs vroeggeboorte dreigde, maar die toch voldragen kindjes ter wereld brachten4. Soms lijkt het toch beter te minderen met borstvoeding of zelfs te spenen. Elke moeder zal zelf de keuze moeten maken.

Het is misschien verstandig om samen met je vroedvrouw of arts een plan te maken, zodat je precies weet waar je mee bezig bent. Zoals bij iedere zwangerschap, zou je moeten letten op signalen voor een miskraam of vroegtijdige bevalling. Iedere moeder die contracties/weeën voelt die haar zorgwekkend voordoen, zou de voedsessie moeten stoppen om te kijken of de contracties dan ook stoppen. Sommige artsen vinden dat het dan belangrijk om de effecten van het zogen op de baarmoedercontractie, de hartslag van de foetus of de staat van de baarmoedermond te controleren.

Afsluitend zou ik graag mijn eigen verhaal willen delen. Toen ik zwanger werd van mijn tweede kind, was ik bang dat het geven van borstvoeding mijn gezonde zwangerschap zou verstoren. Mijn vroedvrouwen Anne Hirsch, LM, en CharLynn Daughtry, LM, CPM, waren gewend aan het begeleiden van zogende moeders. Zij gaven me de steun die ik nodig had om mijn borstvoedingsrelatie met mijn twee jaar oude dochter Nora Jade voort te zetten.Wat heeft me dat goed geholpen. Nadat ik Miles thuis ter wereld bracht, stormde mijn dochter binnen om haar broertje te begroeten en ze wilde onmiddellijk samen met hem bij me drinken. “Die titi is voor broertje” wees ze. Terwijl ze dronken en elkaar met wijd open ogen over mijn borst aanstaarden, sloeg ik mijn armen om hen heen, en bewonderde de kracht van mijn lichaam dat voedde.

Iedere moeder moet haar keuzes en gevoelens overwegen als ze beslist of het verstandig is te voeden tijdens zwangerschap. Iedere moeder moet luisteren naar haar eigen lichaam. Vertrouw jezelf om de beste keuze te maken voor je gezin.

Over de auteur

Hilary Flower woont in Florida met haar partner Ben, dochter Nora Jade (5) en zoon Miles (2). Ze is de schrijfster van Adventures in Tandem Nursing: Breastfeeding during Pregnancy and Beyond, gepubliceerd in juli 2003 door La Leche League International. Ze tandem-voedde 18 maanden, terwijl ze het boek schreef. Hilary interviewt nu ouders voor haar nieuwe boek over zachte discipline en zou je hulp graag willen hebben.

Referenties

1 From an unpublished study by Kathleen Kendall-Tackett, Ph.D., IBCLC, Sugarman, M., M.D., 2003; data published in Flower, Hilary. Adventures in Tandem Nursing: Breastfeeding During Pregnancy and Beyond. La Leche League International, Schaumburg, Illinois, 2003. p. 16.
2 Bøhler, E. Bergström, S. Subsequent Pregnancy affects morbidity of previous child. J Biosoc Sci 1995 27:431-442.
3 Moscone(sic), SR., Moore, M.J, Breastfeeding during pregnancy. J Hum Lact 1993; 9(2):83-88.
4 Flower, Hilary. Adventures in Tandem Nursing: Breastfeeding During Pregnancy and Beyond. La Leche League International, Schaumburg, Illinois, 2003. p. 225-30, 235.
5 Amico, J., and Finley, B., Breast stimulation in cycling women, pregnant women and a woman with induced lactation: pattern of release of oxytocin, prolactin and luteinizing hormone. Clinical Endocrinology, 1986 25:97-106.
6 Kimura T, Takemura, M., Nomura, S., et al. Expression of oxytocin receptor in human pregnant myometrium. Endocrinology 137:780-785. 1996.
7 Fuchs AR, Fuchs F, Husslein P, Soloff MS. Oxytocin receptors in the human uterus during pregnancy and parturition. Am J Obstet Gynecol 1984 Nov 15;150(6):734-41.
8 Chwalisz, K, Fahrenholz, F, Hackenberg, M., Garfield, R., Elger, W. The progesterone antagonist onapristone increases the effectiveness of oxytocin to produce delivery without changing the myometrial oxytocin receptor concentrations. Am J Obstet Gynecol 1991; 165: 1760-70.
9 Grazzini E, Guillon G, Mouillac B, Zingg HH. Inhibition of oxytocin receptor function by direct binding of progesterone. Nature. 1998 Apr 2;392(6675):509-12.
10 Zingg HH, Grazzini E, Breton C, Larcher A, Rozen F, Russo C, Guillon G, Mouillac B. Genomic and non-genomic mechanisms of oxytocin receptor regulation. Adv Exp Med Biol 1998;449:287-95.
11 AAFP Policy Statement on Breastfeeding can found at http://www.aafp.org/x6633.xml; the selected quote is from the sub-heading “Nursing Beyond Infancy.”
12 Ruth Lawrence, M.D. in Breastfeeding: A Guide for the Medical Profession, 5th edition. Mosby. St. Louis. 1999. p. 671.

Vertaald door Janet Komduur.
Bron: http://www.attachmentparenting.org/support/articles/artnewlook.php
Met toestemming van de auteur overgenomen en vertaald.

Eerder verschenen in Nieuwsbrief natuurlijk Ouderschap nr 16, 2006 onder de titel “Een nieuwe kijk op de veiligheid van borstvoeding geven tijdens zwangerschap”