Wreedheid of Tederheid – Alice Miller

Alice Miller

Alice Miller, Ph.D., heeft veel geschreven over oorzaken van geweld in de samenleving. Kinderboekenschrijver Maurice Sendak zegt het over haar: “Alice Miller maakt velen ijzingwekkend duidelijk wat maar een enkeling erkent: de enorme pijn en het psychologisch leed dat kinderen aangedaan wordt onder het mom van conventionele opvoeding.”
Vrijwel al haar boeken zijn ook verkrijgbaar in Nederlandse vertaling. Een van de bekendste is ‘Het drama van het begaafde kind’. (Red.)

Introductie

Onnoemelijk veel mensen die aanwezig zijn wanneer baby’s geboren worden (dokters, vroedvrouwen, verplegers, familieleden) zien het als vanzelfsprekend dat de pasgeborene uit lichamelijke noodzaak huilen zal. Verrassend genoeg zagen zij niet het voor de hand liggende feit dat het gezicht, verwrongen van pijn, en de schreeuwen van het kleine wezentje niks anders waren dan een uitdrukking van lichamelijke nood. Frédérick Leboyer was de eerste om zich de vraag te stellen hoe een baby zich zou voelen als het, na een vaak moeilijke overlevingsstrijd, wordt opgetild aan de voeten en onderworpen aan meedogenloze routinematige procedures in plaats van getroost te worden. Hij bewees dat als pasgeborene worden behandeld met grote zorg, in overeenstemming met hun lichamelijke staat, zij binnen een paar minuten na de geboorte kunnen glimlachen en niet huilen. Het ligt aan de manier waarop pasgeborenen tot voor kort behandeld werden, dat de maatschappij de eerste van vele contributies maakte om een mens met destructieve en zelfdestructieve neigingen uit te rusten.

Het contrast tussen de van pijn verwrongen en de lachende gezichtjes van pasgeborenen is alles wat ik nodig heb om me met afschuw te realiseren wat we onze kinderen hebben aangedaan uit ongevoeligheid en gebrek aan bewustzijn. Echter, dit contrast is ook het enige dat nodig is om de hoop te geven dat wij op een bepaalde dag in de toekomst afscheid kunnen nemen van de ongewilde zaden van geweld.

Als mishandelde kinderen als Hitler, Eichmann, Höss, etc. in staat waren en zijn om menselijk leven te vernietigen op de monumentale schaal die de geschiedenis duidelijk uitwijst, dan is het alleen maar logisch om je af te vragen wat voor een heilzame invloed kinderen die niet geslagen of misbruikt zijn op de wereld kunnen hebben als ze opgroeien.

De Twaalf Punten

Al sinds jaren is er bewijs dat de vernietigende gevolgen van de traumatisering van kinderen een onvermijdelijke tol eist van de samenleving. Deze kennis gaat ieder van ons aan, en -mits wijd genoeg verspreid- zou moeten leiden tot fundamentele veranderingen in de maatschappij, voor alles om een halt toe te roepen aan de blinde escalatie van geweld. De volgende punten zijn bedoeld om mijn intentie te verduidelijken:

1. Alle kinderen zijn geboren om te groeien, te ontwikkelen, te leven, lief te hebben, en om hun noden en gevoelens te articuleren voor hun zelfbescherming.

2. Voor hun ontwikkeling hebben kinderen het respect en de bescherming van volwassenen nodig die hen serieus nemen, liefhebben, en die hen eerlijk helpen om een plaats te vinden in de wereld.

3. Als deze levensbelangrijke behoeften gefrustreerd raken, en kinderen in naam van de behoeften van volwassenen worden misbruikt door te worden uitgebuit, geslagen, gestraft, gebruikt, gemanipuleerd, verwaarloosd of bedrogen zonder de tussenkomst van een getuige, dan zal hun integriteit blijvend beschadigd zijn.

4. De normale reactie op zulke een verwonding zou boosheid en pijn moeten zijn; echter, aangezien het kinderen in zo’n schadelijk soort omgeving verboden is om hun woede te uiten, en aangezien het ondraaglijk zou zijn om al hun pijn zelf te ervaren, zijn zij genoodzaakt om hun gevoelens te onderdrukken, alle herinneringen aan het trauma te verdrukken en om diegenen die schuldig zijn aan het misbruik te idealiseren. Later zullen zij geen herinnering meer hebben van wat hun is aangedaan.

5. Gescheiden (losgekoppeld) van de oorspronkelijke oorzaak, zullen hun gevoelens van woede, hulpeloosheid, wanhoop, verlangen, angst and pijn uitdrukking vinden in destructieve handelingen jegens anderen (crimineel gedrag, massamoord) of jegens zichzelf (drugsverslaving, alcoholisme, prostitutie, geestelijke problematiek, zelfmoord).

6. Als deze mensen zelf ouders worden, zullen ze vaak wraakacties voor de mishandeling die zijn als kind hebben ondergaan op hun eigen kinderen richten, die daarmee zondebokken worden. Kindermishandeling wordt nog steeds gesanctioneerd –sterker nog, wordt hoog in het vaandel gehouden- in onze maatschappij, zolang het gedefinieerd wordt als het grootbrengen van kinderen. Het is een tragisch feit dat ouders hun kinderen slaan om de gevoelens die stammen uit hoe zij door hun eigen ouders behandeld waren te ontvluchten.

7. Het is essentieel voor mishandelde kinderen om, zodat ze zelf niet crimineel of geestelijk ziek worden, op zijn minst een keer in hun leven in contact te komen met een persoon die zonder enige twijfel weet dat de omgeving de schuldige is, niet het hulpeloze, mishandelde kind zelf. In dit opzicht is kennis of onwetendheid van de maatschappij cruciaal in het redden of vernietigen van een leven. Hier ligt de grote gelegenheid voor familieleden, sociaal werkers, therapeuten, leraren, artsen, psychiaters, ambtenaren, verpleegkundigen en omstanders om het kind te steunen en hem of haar te geloven.

8. Tot nu toe heeft de maatschappij de volwassene gesteund en het slachtoffer de schuld gegeven. In zijn blindheid is het ingebed in theorieën, nog steeds in overeenstemming met de pedagogische principes van onze overgrootouders, volgens wie kinderen worden gezien als slimme creaturen, gedomineerd door wrede neigingen, die verhalen verzinnen en hun onschuldige ouders aanvallen of seksueel naar hen verlangen. In werkelijkheid hebben kinderen de neiging om zichzelf de schuld te geven van de gemeenheid van hun ouders en om de ouders, van wie zij onveranderlijk houden, van alle verantwoordelijkheid te ontheffen.

9. Reeds sinds enkele jaren is het mogelijk, dank zij het gebruik van nieuwe therapeutische methoden, aan te tonen dat onderdrukte traumatische ervaringen in de kindertijd opgeslagen worden in het lichaam en, ondanks dat ze daar onderbewust blijven, hun invloed zelfs nog in volwassenheid uitoefenen. Bovendien heeft elektronisch testen van de foetus een feit aangetoond wat voorheen onbekend was bij de meeste volwassenen – een kind leert zowel tederheid en wreedheid kennen en reageert erop vanaf het allerprilste begin.

10. In het licht van deze nieuwe kennis, verklapt zelfs het meest absurde gedrag zijn tot nu toe verstopte logica vanaf het moment dat de traumatische ervaringen van de kindertijd niet langer in het donker verstopt hoeven te zitten.

11. Onze gevoeligheid voor de wreedheid waarmee kinderen worden behandeld, wat tot nu toe gewoonlijk ontkend werd, en voor de gevolgen van zulk een behandeling, zullen als logisch gevolg een eind brengen aan de voortzetting van geweld van generatie op generatie.

12. Mensen wiens integriteit niet geschaad is in de kindertijd, die beschermd, gerespecteerd, en met eerlijkheid behandeld zijn door hun ouders, zullen zowel in hun jeugd en volwassenheid intelligent, ontvankelijk, empathisch en hoogst gevoelig zijn. Zij zullen plezier hebben in het leven en geen behoefte voelen om anderen of zichzelf te doden of zelfs maar pijn te doen. Zij zullen hun kracht gebruiken om zichzelf te verdedigen, maar niet om anderen aan te vallen. Zij zullen niet in staat zijn om iets anders te doen dan zij die zwakker zijn dan zichzelf te respecteren en te beschermen, hun eigen kinderen incluis, omdat dit is wat zij hebben geleerd van hun eigen ervaring en omdat het deze kennis is (en niet de ervaring van wreedheid) die van het begin af aan in hun is opgeslagen. Zulke mensen zullen niet in staat zijn te begrijpen waarom eerdere generaties een gigantische oorlogsindustrie moesten opbouwen om zich op hun gemak en veilig te voelen in de wereld. Omdat het niet hun onbewuste levenstaak hoeft te zijn om de intimidatie die vanaf een zeer jonge leeftijd ervaren werd af te weren, zullen ze op een rationelere en creatievere wijze in staat zijn om te gaan met pogingen tot intimidatie in hun volwassen leven.

De introductie is een deel uit “Pictures of Childhood” door Alice Miller. New York: Penguin USA, nieuwe editie, 1996.

De 12 punten lijst werd voor het eerst gepubliceerd in “For Your Own Good”, door Alice Miller, Uitgeverij Farrar, Straus en Giroux, Tweede Editie, 1985, en in “Pictures of Childhood”, Farrar, Straus en Giroux, 1986.

© Alice Miller, 1985, 1986 en 1996.

Eerder verschenen in Nieuwsbrief Natuurlijk Ouderschap 5, 2001